WróćMedialna wrzawa wokół OpenAI ChatGPT zmniejszyła zaufanie Polaków do nowych technologii i cyfryzacji
Spadła liczba Polaków otwartych na nowe technologie i cyfryzację. 64 proc. badanych twierdzi, że technologia tworzy sztuczny świat, a 54 proc. z nich zgadza się ze stwierdzeniem, że rozwój robotyki i sztucznej inteligencji jest zagrożeniem dla miejsc pracy – wynika z 5. edycji raportu „Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0?”. Badanie przygotowane przez fundację Digital Poland z okazji 5. edycji Digital Festival pokazuje, że choć premiera ChatGPT zmniejszyła zaufanie Polaków do nowych technologii, to w ich podejściu do sztucznej inteligencji dominuje tolerancja i akceptacja (85%), a zdecydowany sprzeciw wobec AI deklaruje jedynie 15 proc. społeczeństwa. Ciągle jest też więcej optymistów (56%) niż sceptyków (23%) nowych technologii i cyfryzacji.
Fundacja Digital Poland wraz z GfK Polonia i T-Mobile Polska przygotowała 5. edycję raportu „Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0?”. To ogólnopolskie badanie przygotowane z racji 5. edycji Digital Festival pokazuje świadomość Polaków, co do strategicznych wyzwań przed jakimi stoi nasz kraj, nastawienie oraz chęć wykorzystania nowych technologii do ich pokonania w ramach tzw. japońskiej koncepcji społeczeństwa 5.0. Tegoroczna edycja raportu została poszerzona o kompleksowe badanie nastawienia Polaków do sztucznej inteligencji na bazie blisko pięćdziesięciu pytań.
Co Polacy wiedzą na temat sztucznej inteligencji?
Aż 88 proc. z nas zetknęło się z terminem „sztuczna inteligencja” (AI). Natomiast po podaniu oficjalnej definicji krajów OECD zapisanej w propozycji AI Act liczba osób, która deklaruj znajomość pojęcia i wykorzystanie rozwiązań AI spadła do 56 proc.
Test wiedzy o AI zawarty w badaniu dowodzi, że polskie społeczeństwo poprawnie rozpoznaje najbardziej popularne jej zastosowania. Mamy świadomość jej wykorzystania w takich narzędziach jak wirtualni asystenci (88 proc.), chatboty (77 proc.) czy maszynowe tłumaczenie dokumentów (65 proc.). Większość z nas nie rozpoznaje jednak wykorzystania AI w takich zastosowaniach jak filtry antyspamowe czy prognoza pogody. To pokazuje, że Polacy nie kojarzą AI z algorytmami, a głównie z narzędziami czy robotyką.
– Spontaniczne definicje pokazują różnorodność perspektyw, ale także brak jednolitego zrozumienia. To podkreśla potrzebę dalszej, bardzo pilnej edukacji i dialogu na temat AI, aby zwiększyć zrozumienie i zaangażowanie w tej kluczowej dziedzinie. Dodatkowo niepokojące może być to, że 45 proc. respondentów nie wie, czym właściwie jest AI, co wskazuje na potrzebę dalszych działań edukacyjnych i to od poziomu szkoły podstawowej – tłumaczy prof. ALK Aleksandra Przegalińska, prorektor ds. Współpracy z Zagranicą i ESR, Akademia Leona Koźmińskiego, wyróżniona tytułem Digital Shapers
wykres – wiedza o sztucznej inteligencji
Większość Polaków deklaruje, że zetknęła się lub korzystała z przynajmniej jednego z rozwiązań, w których zastosowana jest AI . Do najbardziej popularnych należą: tłumaczenie tekstów (49 proc.), chatbot w obsłudze klienta (47 proc.), wirtualni asystenci (41 proc.).
Pozytywnie czy negatywnie – jak postrzegamy AI?
Wyniki dotyczące postrzegania AI ukazują złożony obraz postaw Polaków. W ich podejściu dominuje tolerancja (41 proc.) i akceptacja (34 proc.) AI. Zdecydowany sprzeciw wobec AI deklaruje jedynie 15 proc. Trochę mniej optymistycznie prezentują się natomiast emocje na myśl o AI lub przy zetknięciu się z informacjami w mediach na jej temat. Zaciekawienie (40 proc.) i neutralne podejście (27 proc.) może świadczyć o otwartości na nowe technologie, ale także o braku jej pełnego zrozumienia i potrzebie edukacji. Wyraźnie negatywne emocje odczuwa jednak zaledwie 13 proc. dorosłych Polaków.
– Nastawienie społeczeństwa do rozwiązań z zakresu AI ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju i upowszechnienia tych technologii. Brak społecznej akceptacji może się wiązać z brakiem zrozumienia lub obawami względem technologii AI i prowadzić do oporu w jej wdrażaniu i stosowaniu. Zrozumienie i społeczna akceptacja zmniejszają obawy i stereotypy związane z AI, co może prowadzić do mniejszego oporu w stosowaniu tych technologii w różnych dziedzinach życia – podkreśla dr hab. Dominik Batorski, ICM Uniwersytet Warszawski, członek zarządu Sotrender,
Polskie społeczeństwo jest spolaryzowane w opiniach na temat bilansu korzyści i ryzyk związanych z AI– 24 proc. badanych widzi więcej korzyści niż ryzyk, 27 proc. ma odmienne zdanie, a aż 35 proc. uważa, że bilans korzyści do ryzyka jest zrównoważony. Główne obawy związane z AI wśród Polaków dotyczą niewiadomych w zakresie jej rozwoju (64 proc.) oraz gromadzenia zbyt wielu danych przez produkty i usługi AI. Warto jednak odnotować, że aż 4 na 10 Polaków uważa, że AI może pomóc ludzkości i Polsce rozwiązać wiele problemów z jakimi się mierzy, takimi jak brak lekarza, kierowców, niekorzystne zmiany klimatu czy konieczna transformacja energetyczna.
wykres – opinie na temat sztucznej inteligencji
Co ważne, dostrzegamy również pozytywne aspekty technologii – blisko połowa badanych jest zdania, że rozwiązania oparte na AI ułatwiają im życie. Przestajemy również postrzegać AI przez pryzmat popkultury i filmów science-fiction takich jak Terminator 2, w których zbuntowane roboty przejmują władzę nad światem celem zniszczenia ludzkości – zaledwie 15 proc. badanych z nas wierzy w realizację takiego scenariusza.
Kiedy zaufamy sztucznej inteligencji?
Zaufanie do AI to kolejny obszar polaryzujący Polaków. Z raportu wynika, że 1/3 respondentów jest skłonna zaufać AI lub podzielić się z nią informacjami. Taka sama liczba badanych jest wobec AI nieufna i nie udostępniłaby swoich danych algorytmom. Dobrym sygnałem jest to, że aż 41 proc. z nas jest gotowa polegać na informacjach dostarczanych przez AI na przykład poprzez rekomendacje . Przedstawione wyniki są dowodem na to, że w kwestii budowania świadomości na temat sztucznej inteligencji mamy jeszcze wiele do zrobienia.
wykres – skłonność polskiego społeczeństwa do zaufania AI
Co sprawi, że Polacy szybciej zaufają sztucznej inteligencji? Właściwy nadzór człowieka nad rozwojem systemów AI (40 proc.), zapewnienie prywatności danych (39 proc.) oraz wysokie cyberbezpieczeństwo (35 proc.) – te trzy czynniki najczęściej determinują zwiększone zaufanie badanych wobec AI. Najmniej istotne okazały się kwestie o które walczą aktywiści – kwestionowania otrzymanych wyników AI czy niedyskryminujące i inkluzywne algorytmy.
Kto powinien rozwijać AI?
AI nazywana jest technologią przyszłości. Badani zdają sobie z tego sprawę – niemal jedna trzecia z nich jest zdania, że rozwój AI już teraz znacząco zmienia gospodarkę, społeczeństwo i rynek pracy. Kolejne 43 proc. Polaków uważa, że rozwój AI dokona tego w perspektywie nachodzących dwudziestu lat. Co ciekawe, społeczeństwo podzieliło się w kwestii rozwoju AI – 25 proc. jest za wstrzymaniem prac nad AI, jednak większa część społeczeństwa popiera ich kontynuację (33 proc.). Są jednak pewne warunki – społeczeństwo wskazuje, komu najbardziej ufa w tej kwestii.
– W kontekście zaufania społecznego do podmiotów rozwijających i wdrażających systemy sztucznej inteligencji warto zaznaczyć, że społeczeństwo najbardziej ufa publicznym uniwersytetom i instytutom badawczym (30%), organizacjom międzyrządowym (29%) oraz globalnym korporacjom technologicznym. Świadczy to o tym, jak kluczowa jest transparentność i odpowiedzialność w dziedzinie AI. Jako społeczeństwo powinniśmy dążyć do tego, by technologia była rozwijana etycznie, przynosząc korzyści dla każdego z nas – podkreśla Andreas Maierhofer, Prezes T-Mobile Polska oraz członek rady nadzorczej fundacji Digital Poland.
Wpływ sztucznej inteligencji na rynek pracy, kobiety i regulacje
W postawach Polaków pytanych o wpływ AI na rynek pracy widać wyraźnie echa medialnego dyskursu wokół AI, który zaostrzył się po premierze narzędzia ChatGPT. Aż 4 na 10 Polaków uważa, że AI zlikwiduje więcej miejsc pracy niż ich stworzy. Jedynie 18 proc. uważa, że AI stworzy więcej miejsc pracy. To gównie osoby młode z dużych miejscowości oraz posiadające wiedzę na temat AI.
wykres – opinia w sprawie eliminacji miejsc pracy przez AI
Badani chcą regulacji dotyczących rozwoju AI. Aż 4 na 10 Polaków jest zdania, że obecne regulacje prawne nie są wystarczające dla właściwego rozwoju czy bezpieczeństwa. Co więcej, niemal połowa społeczeństwa jest za tym, aby Unia Europejska, w tym Polska, znacznie uregulowała rozwój i korzystanie z AI, nawet kosztem przegrania i uzależnienia się od Stanów Zjednoczonych i Chin. Polskie społeczeństwo nie ma natomiast wyrobionej opinii na temat kobiet i ich roli w rozwoju sztucznej inteligencji, gdyż blisko połowa z nas deklaruje brak zdania w tej sprawie. Z prezentowanych pytań, badani najczęściej zgadzali się ze stwierdzeniem, że AI inteligencja może ułatwić kobietom łączenie życia zawodowego z macierzyństwem (32 proc.).
Wyzwania i otwartość Polaków wobec nowych technologii
Sztuczna inteligencja jest kluczowym fundamentem społeczeństwa 5.0, w którym technologie są wykorzystywane do rozwiązania z strategicznych wyzwań, z którymi mierzą się gospodarki. W tym roku poszukiwano odpowiedzi na rekordową liczbę aż pięćdziesięciu wyzwań, przed jakimi stoi nasz kraj. Drożyzna (90 proc.), starzejące się społeczeństwo (90 proc.), zbyt duże podziały między Polakami (90 proc.), biurokracja w urzędach (89%) i zbyt długie kolejki do lekarza czy szpitala (86 proc.) – to top pięć problemów wskazywanych przez polskie społeczeństwo. Wyzwania związane ze zbyt małą innowacyjnością polskich przedsiębiorstw znalazły się w czwartej dziesiątce strategicznych wyzwań, a wyzwania związane z realizacją Cyfrowej Dekady, często jeszcze niżej.
wykres – wyzwania związane z Cyfrową Dekadą 2030
Pomóc w ich rozwiązaniu mogą nowe technologie. Niezmiennie największym zainteresowaniem cieszą się produkty z recyklingu. Aż 92 proc. Polaków chciałoby z nich skorzystać, co pokazuje, że jesteśmy świadomi, jak wykorzystanie technologicznych innowacji wpływa na walkę ze zmianami klimatu. Największy spadek chęci skorzystania z nowych rozwiązań odnotowano w zakresie roślinnych zamienników produktów mięsnych (aż o 12 p.p.). Może być to efektem kampanii medialnej, która stawiała ten typ jedzenia w złym świetle poprzez straszenie konsumentów jedzeniem robaków oraz zakazem jedzenia mięsa Warto też zauważyć, że od kilku lat nieznacznie rośnie pozytywne nastawienie do instalacji anten 5G w bliskiej okolicy mieszkańców.
wykres – chęć skorzystania z nowych technologii rozwiązujących strategiczne problemy Polski
Przemiany, które obserwujemy w ostatnich miesiącach, a przede wszystkim kontrowersje towarzyszące kolejnym narzędziom generatywnej AI, mają odzwierciedlenie w technologicznych profilach Polaków. Aż 64 proc. respondentów (wzrost o 9 p.p. w stosunku do roku poprzedniego) uważa, że technologia tworzy sztuczny świat. Dodatkowo 54 proc. wyraża obawę, że rozwój robotyki i AI jest zagrożeniem dla miejsc pracy (wzrost aż o 13 p.p. w stosunku do poprzedniego badania).
W efekcie zmniejszyła się liczba Polaków optymistów i osób otwartych na nowe technologie (spadek z 63 na 56 proc.) w porównaniu do ubiegłego roku. Znacznie przybyło sceptyków (wzrost o ponad 100% r/r do 23 proc.), którzy postrzegają nowe technologie jako skomplikowane, szkodliwe czy wręcz zbędne. Ciągle jest jednak więcej optymistów (56%) niż sceptyków (23%) nowych technologii i cyfryzacji.
wykres – technologiczne profile Polaków
Pełna wersja tegorocznego raportu „Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0?” dostępna jest na stronie Fundacji Digital Poland. Raport można pobrać bezpłatnie.
Partnerem raportu jest firma T-Mobile Polska oraz GfK Polonia.
